พระพิจิตรเกศคตกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ พิจิตร

จังหวัดพิจิตรถ้ากล่าวถึงพระเครื่องที่เป็นพระกรุพระ เก่า เราก็มักจะนึกถึงพระเครื่ององค์เล็ก ๆ ซึ่งมีชื่อเสียงโด่งดังมากของจังหวัดนี้ เช่น พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า พระพิจิตรเขี้ยวงูและพระพิจิตรเม็ดน้อยหน่า เป็นต้น ปัจจุบันค่อนข้างหายากมาก พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า เป็นพระเครื่องเนื้อชินเงินองค์เล็กมาก เป็นพระที่ขุดพบที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ซึ่งเป็นวัดหลวงของเมืองพิจิตร สร้างในสมัยกรุงสุโขทัยตอนปลาย พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่าที่พบมีอยู่หลายพิมพ์ เช่น พิมพ์แขนกลม พิมพ์แขนหักศอก และพิมพ์ไม่มีฐาน เป็นต้น นอกจากนี้ในกรุนี้ก็ยังมีพระเครื่องขนาดเล็กอีกหลายพิมพ์ พระที่พบในกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ที่มีขนาดเล็กแบบเดียวกับพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่าและใช้แทนกันก็คือ เช่น พระนาคปรกพิจิตร พระพิจิตรสามเหลี่ยมหรือที่เรียกว่า พิจิตรหน้าวัง ที่เป็นเนื้อดินก็พบ จะเป็นพระพิมพ์มารวิชัยขนาดพอๆ กับพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า พระนาคปรกกรุวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ก็มีขนาดเล็กเช่นกัน ขนาดใกล้เคียงกับพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า และจัดเป็นพระชุดจิ๋วแต่แจ๋วของเมืองพิจิตรเช่นกัน และ พระพิจิตรผงดำ เป็นต้น พระพิจิตร “เม็ดข้าวเม่า” นับเป็นพระเครื่องขนาดจิ๋วชั้นนำที่สุดของเมืองพิจิตร ที่นิยมกันมากได้แก่กรุ “วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ” ซึ่งคนร้ายได้ลอบเข้าไปเปิดกรุ (ประมาณ พ.ศ. 2455) มาก่อนนานแล้ว และต่อมา พ.ศ. 2492 ก็ได้มีคนร้ายอีกกลุ่มหนึ่งลอบขุดกรุพระในเจดีย์อีก ได้พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่ารวมทั้งพระพิมพ์อื่นๆ อีกมาก เรื่องราวของพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่านี้ยังมีของกรุ “วัดท่าฉนวน” ก็เยี่ยมมาก กับของ “วัดเขมาภิรตาราม” ก็มี พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่าได้มีผู้ ขุดพบกันอีกมากมายหลายกรุ ที่วัดช้างในบริเวณเมืองพิจิตรเก่า และที่ “วัดโพธิ์ประทับช้าง” ก็เคยมีผู้พบเห็นเช่นกัน “พระพิจิตรเม็ด ข้าวเม่า” เป็นพระเครื่องที่มีลักษณะที่คล้ายกับเม็ดข้าวเม่ามาก จึงเรียกว่า “พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่า” มีขนาดตั้งแต่ 4 X 6 ม.ม. จนถึงขนาด 7 X 9 ม.ม. ลักษณะบางองค์ปลายเกือบแหลมก็มี บางองค์ทรงรีหัวท้ายมนเกือบจะเป็นทรงกลมเอาเลยก็เรียกว่าพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่าเช่นเดียวกัน พระพิมพ์นี้ให้พิมพ์ไว้แต่ละวัดไม่เหมือนกัน เช่นทำเป็นพิมพ์พระนั่งปางสมาธิและปางมารวิชัยก็มี แต่หายาก ฐานประทับมีทั้งแบบฐานเดียวก็มี 2 ชั้นก็มี หรือไม่มีฐานเลยก็มี โดยเฉพาะพระเกศมีทั้งแบบเกศคดเกศบิดและเกศตรง มีทั้งศิลปสุโขทัย อู่ทอง และอยุธยา ซึ่งมีอายุกว่า 600 ปีขึ้นไปแล้ว “พระพิจิตรเม็ดข้าว เม่า” มีสร้างไว้ทั้งชนิด “เนื้อชินเงิน” (นิยมกันมาก) และ “เนื้อชินเขียว” สนิมไขขาวขึ้นเป็นชั้นๆ กับชนิดที่เป็น “เนื้อตะกั่วปนชิน” (สนิมไขขาวสลับแดง) ก็มีด้วยเช่นกัน และที่สำคัญที่สุดก็คือ ด้านหลังพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่าทุกองค์จะต้องปรากฏลายผ้าทุกองค์ลักษณะลายผ้าหยาบๆ ทั้งมีคนเชื่อกันว่าพระพิจิตรเม็ดข้าวเม่านั้น มีส่วนผสมของเหล็กน้ำพี้ ซึ่งถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์อยู่ในตัว เป็นพระประเภทที่เรียกว่าจิ๋วแต่แจ๋ว พุทธคุณดีทางด้านแคล้วคลาด คงกระพันชาตรี ซึ่งมีประสบการณ์กันมามากมาย มีชื่อเสียงโด่งดังมาช้านาน สมัยโบราณนิยมใช้อมใส่ปากเวลาไปไหนมาไหนแบบเดียวกับพระพิจิตรเม็ดน้อยหน่า พอในยุคต่อมาก็เลี่ยมแค่จับขอบ จึงทำให้พระพิจิตรเม็ดข้าวเม่านั้นชำรุดสูญหายไปมาก